French ORIENTALIST - Nkebi nke 1

Hits: 446

Prọfesọ Assoc. Dr. na akụkọ ihe mere eme AHU NGUYEN MANH¹

   Taa, nke Ndi Vietnam agaghịzi ahụ ụzọ, ọbụna silhouette, nke ndị ọchịchị French na-achị ala Vietnam. Enwere ike ịhụ ha naanị site na akwụkwọ ochie nke akwụkwọ akụkọ ihe mere eme ma ọ bụ site na ọrụ nyocha dịka Bulletin de l'école Française d'Extrême-Orient (-Lọ Akwụkwọ Far-Eastern French), Bulletin de la Société des Études Indochinoises, Bulletin of the Society for Indochinese Studies), na Akwụkwọ akụkọ des Amis du Vieux Huế (Ndị enyi Old Huế Bulletin), ma ọ bụ na Mbipụta de IInstitut Indochlorida wụa l'étude de l'homme (mbipụta thelọ Akwụkwọ Indochinese maka Ọmụmụ Mmadụ)…, Ma obu site na akwukwo nyocha banyere ihe, omenala, na ndu ime mmuo nke ndi Vietnam nke ndi ochichi colonial France hapuru. N'ime akwụkwọ ndị ahụ, ụfọdụ n'ime ha abụghị naanị gosipụtara ọnụnọ nke ọtụtụ ndị ọkà mmụta French kemgbe ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ otu narị afọ, kamakwa gosipụtara ịdị adị nke ọtụtụ Roman Catholic ndị ụkọchukwu na ndị ozi ala ọzọ kemgbe ọtụtụ narị afọ gara aga, site n'ọtụtụ ọrụ nyocha na-aga n'ihu "Ọrụ nke Jesuits na Tonkin"(*), yana nnukwu oganihu enwere na ntughari nke ndi ekweghị na Chi Katoliki site na 1627 rue 1646 ”.     

   Ndị ụkọchukwu na ndị ozi ala ọzọ ahụ nile enwetaghị ụkwụ na Delta nke North na North Vietnam, kama ha abanyekwala na mpaghara ugwu, dịka okwu Rev. Nna SAVINA.² onye mụụrụ agbụrụ dị na mpaghara ugwu ugwu na Ndị Sino-Vietnamese mpaghara ala; the Rev. Nna CADIÈRE³, onye na-abụghị isiokwu metụtara obodo, asụsụ, na akụkọ ọdịnala nke Vietnamese - emekwara nyocha na akụkọ ihe mere eme nke slọ; ma obu okwu Rev. Nna DOURISBOURE⁴ onye mere nyocha banyere omumu ihe banyere ndi mmadu. Enwekwara Rev. Nna ALEXANDRE DE RHODES⁵ onye chikotara ihe Akwụkwọ ọkọwa okwu Annamiticum Lusitenum et Latinum - Rome 1651.

   N’oge ahụ, ọ bụghị naanị ndị ozi ala ọzọ na ndị ọkà mmụta, kamakwa ndị ahịa. N'agbanyeghị na ha na-achụ ego n'aka ọrụ ha, ha ka nọ na North ide ederede ha dịka nke odeakwụkwọ⁶, ma obu SAMUEL BARON⁷ (onye Bekee) onye kwuru nkọwapụtala ala ọ gara. Ha lebara anya na ọnọdụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nke mmekọrịta mmadụ na ibe ya, yana omenala na omume, ala, na akụkọ gbasara asụsụ ebe ha gara.

   Mana, dịka ọpụrụiche pụrụ iche, enwere ndị ọchịchị nchịkwa nke na-abụghị naanị lebara ọrụ ahụ anya, mana chekwakwara oge dị ukwuu maka ịrụ ọrụ nyocha dịka nke Sabatier bụ onye mụrụ iwu ọdịnala na saga nke ebo Ede, OGWU⁸ onye lebara anya nke oma akụkọ ifo na asusu, na CORDIER⁹ - agbanyeghị na ọ bụ omenaala, ọ rụọ ọrụ dị ka onye ntụgharị okwu Minista Ikpe nke Indochinese ma kụziere Vietnamese na Chinese nye ndị isi France. Banyere onyeisi ụgbọ elu CESBRON¹⁰, ọ choro ibuli akụkọ mgbe ochie na akụkọ ifo nke eluigwe.

   Enwekwara onye nlekọta ndị uwe ojii DAYOT¹¹ onye sụgharịrị ĐỒ CHIỂU uri¹² LỤC VÂN TIÊN gaa n'asụsụ French, na-elebara amaokwu ọ bụla anya, okwu ọ bụla… N'etiti ọtụtụ ndị nchọpụta French, ndị ama ama bụ ndị a: G. DUMOUTIER¹³ - ọkà mmụta ihe ochie, ethnologist na orientalist - nke ndị ọrụ Gọvanọ Gọvanọ dị ka onye ntụgharị okwu ya, MAURICE DURAND¹⁴, onye edemede a ma ama nke ọrụ ahụ nyere ikike  “Ihe osise ndị Vietnamese A ma ama”. AKWUKWỌ PIERRE¹⁵ Onye dere akwụkwọ a maara ama ama  “Ihe Ọmụma nke Vietnam”, na nso nso a, anyị enwetala PHILIPPE LANGLET,¹⁶ a dọkịta na akụkọ ihe mere eme, onye kụziiri ihe Akwụkwọ n'oge gara aga Mahadum Saigon, ma sụgharịa ya “Khâm Đšh Việt Sử Thống Giám Cương ọgbakọc (1970)” (Akwụkwọ ikike nke Vietnam) o were ya dika ihe omumu iji nweta nzere dibia ya. Taa, ọ bụghị ọtụtụ ndị si n'ọgbọ ahụ ka dị ndụ. Ha azochiwo uzo ha n’ebe ndi ozo Russian, Japanese, American Orientalists… Dabere n'echiche nyocha, nke nwere ike ịbụ ịhụ ihe onwunwe n'anya ma ọ bụ ezigbo echiche, asụsụ olu ma ọ bụ ihe atụ… the Ọmụmụ Vietnamese A na-egosipụta n'ihu ha site na iji ihe ọhụrụ.

   Agbanyeghị, mgbe anyị gafere akwụkwọ niile a hapụrụ dị ka ekwuru n'elu, anyị ahụbeghị onye nyocha ọ bụla nke France aha ya bụ HENRI OGER¹⁶! Ikekwe, anyị kwesịrị ịgụ otu isiokwu nke PIERRE HUARD, nke emere na Akwụkwọ akụkọ de l'école Française d'Extrême-Orient na Isiokwu ya bụ “Henri Oger, ọsụ ụzọ na teknụzụ Vietnamese" (Akwukwo 72). Ihe dị n’isiokwu a nwere ike itunanya onye France a.

... gaa n’ihu na Nkebi nke 2 ...

IHE:
French ORIENTALISTS - Nkebi nke 2.

ndetu:
(*) Mpaghara na-achịkwa Onyenwe anyị Tihinh si Èo Ngang ka North VN.

¹⁵: PIERRE HUARD - Onye ọsụ ụzọ na teknụzụ Vietnamese - Henri Oger (1885-1936?), BEFEO, Tome LVII - 1970 - p. 215-217.

BAN TU THU
07 / 2020