Ofdị Mlọ akwụkwọ nke MARTIAL ARTS site na FEUDAL DYNASTIES
Hits: 644
N'oge mgbanwe nke ihe a kpọrọ mmadụ site na akụkọ mgbe ochie, alaeze ukwu dị ike na East (Mongolia, China,…) ma ọ bụ West (Roman, Gris,…) chọrọ mgbe niile imeri mba ndị dara ogbenye n'ime ma ọ bụ mpụga mpaghara iji mejupụta echiche ha nke ọchịchị.
Ọzọkwa, n’akụkọ banyere evolushọn na akụkọ ihe mere eme nke oge a, mba ndị mepere emepe nke ọdịda anyanwụ nwere ihe ọmụmụ sayensị (eletriki, uzuoku, ụgbọ mmiri, ngwa agha) hụrụ ụzọ ha iji wakpo mba ndị ka na-emepe emepe na East ma were ha dị ka obere ọchịchị iji jee ozi maka ochichi onye kwuo uche ya na isi ike ya.
N'oge mgbanwe, Vietnam [Việt Nam] ghọrọ ebumnuche nke mwakpo ndị ahụ “ka mmepeanya”.
Ya mere, Ọdịdị Vietnamese ọtụtụ mmepe sitere na China, Japan, India, Europe, United States metụtara.
Site na otu agbụrụ ndị gbaziri asụsụ na ọdịnala China iji zụlite ọdịbendị nke mba n'oge etiti afọ ochie, na akụkọ mgbe ochie na nke ugbu a (site na ngwụsị narị afọ nke 19), Vietnam [Việt Nam] gbanwere iji Latin edemede na ụwa China1 na East Asia: Onye Nam [Onye Nam] (Vietnam), Onye Dong (South Korea), Yamato (Japan),
Site n'oge ochie ruo n'oge ochie (ruo mgbe ndị agha France tiri iwu ha na Vietnam na ngwụsị narị afọ nke 19), usoro agụmakwụkwọ ọdịnala na Vietnam [Việt Nam] ntọala Confucian nwere mmetụta miri emi kemgbe ọtụtụ puku afọ akụkọ ihe mere eme.
Ya mere, iji zuta otu ndi ochichi iji nye aka chekwa ma zulite usoro ezumike, uzo nkuzi eji eme ihe Vietnam [Việt Namtochọta nkà dị iche na nke ndị China.
N'ịchọ ịchọpụta banyere ihe a, anyị nwere ike ịga obere oge site na ihe ndị bụ isi dị ka ndị a:
N'oge na-adịghị anya mba Vietnam chere ụzọ agụmakwụkwọ iji họrọ akụ nke mmadụ na iji ndị nwere ikike iketa ndị eze ma ọ bụ maka ike na mgbanwe ọchịchị.
Mgbe ị na-ahọrọ ndị isi ndị agha maka ụlọ ikpe, enwere ụzọ abụọ:
The usoro mbu a na - ahọpụta ndabere na onyinye onwe onye na uru ya ma ọ bụ ndị otu ezinaụlọ. Ndị a họpụtara site na usoro a abanyeghị ọzụzụ. Ejiri usoro a mee ihe tupu narị afọ nke 16.
The usoro nke abuo bụ ọzụzụ ọkachamara. A ga-azụlite ndị otu ezinaụlọ nke ndị isi ndị agha ka ebulite ha n'ọrụ n'ụlọ akwụkwọ ndị agha. Giang Vo [Gini Võ] Schoollọ akwụkwọ bụ ụlọ akwụkwọ mbụ na nka ịgba n'oge ahụ.
Giang Vo [Gini Võ] E wuru ụlọ akwụkwọ n'ime Tran [Tọọ] Usoro ndị eze (1253). Ọ bụ ebe ndị ndu ndị agha na ndị otu eze na-eme nka agha maka nhọrọ. Site na ụlọ akwụkwọ egwu a, edepụtara akwụkwọ ndị agha, nke bụ akwụkwọ ọgụgụ dabere na ahụmịhe nke ebe agha dị n'ezie.
Yabụ, ahụla ọtụtụ ndị ọchịagha a ma ama edepụtara n’elu Tran [Tọọ] Ndị eze.
Agbanyeghị, usoro ndị nke ọ bụla nwere nhọrọ nke ha. Ebe ọ bụ na n'oge Le [Le] Usoro ndị eze (986), nhọrọ ndị dike bụ dabere na mmega ahụ (ahụ ike) ma ọ bụ igosi arụmọrụ (karat nka).
The Le [Le] usoro ndị eze nwere ụzọ ha si ahọ nhọrọ. Ruo mgbe ọchịchị Le Du Tong [Lê Dụ Tông] (aha oge Bao Thai bụ [Bảo Thái]), ndị a họpụtara ahọrọ mere ka ndị ahụ n'oge ọchịchị Duong, Tong, Thanh [Ng, Tống, Thanh] (Trinh Cuong nke [Tirinnh CườngỌchịchị), nke gbasoro usoro mba ụwa niile oge China jiri, obodo siri ike nke nwere nnukwu mpaghara, ọkachasị East Asia (Japan, Korea, Vietnam).
Mgbe nke ahụ gasị, ule ịgba agba nke mbụ bidoro na Giang Vo [Gini Võ] Schoollọ akwụkwọ na 1721 (N'afọ nke abụọ na ọchịchị Bao Thai [Bảo Thái]). A na-akpọ mandarins gwa gi [gio thụ] (Mandarins na-ahụ maka agụmakwụkwọ n'obodo) onye nyochara usoro agụmakwụkwọ egwuregwu maka asụsụ Mandarin nwere usoro ọmụmụ a na-akpọ klas ndị agha.
Ruo mgbe ọchịchị Le Du Tong [Lê Dụ Tông] (1721) Ejiri ụzọ izi ihe ọhụụ mee ihe maka mmadụ niile, n'ụzọ anyị na-akpọ mmekọrịta ugbu a. Kpọọ [Võ mmadục] otú ahụ, ụlọ ọrụ nke karat ọmụmụ (na isi obodo Thang Long [Thăng Long]) nọ n'okpuru onye na-ahụ maka mandarin dị mma.
Kemgbe ahụ, e debere iwu na usoro maka asọmpi ịgba asụrụ, ka o siri dị mkpa maka nhọpụta akwụkwọ akwụkwọ amakarị.
Ọ bụ ezie na a haziri asọmpi akwụkwọ gaa ọkwa atọ nke “na hu, hoi, na dinh"na hương, hội, thi đình] (nyocha nke obodo, ule obodo, nyocha ụlọ ikpe nke alaeze ukwu), martial Arts ውድድር e duziri na naanị ọkwa abụọ. Uzo mbu bu Ya mere cu [Ọ sị] (Huong [Hu Hngng]); ọkwa nke abụọ bụ Bac cu [Banyere ya] (Hoi [naị hội]).
Asọmpi ahụ siri ike na onye na-ede uri Tran Te Xuong [Na mbụ] nwere nsogbu na ule ya. O tiri mkpu, sị:
Ruo afọ asatọ, ọ nweghị ike inye iwu maka ịtụle nyocha nyocha [Tám năm không khỏi phạm trường quy].
Ejiri iwu doro anya maka ma akwụkwọ na asọmpi ịgba egwu. A na-ahụkarị tebụl iwu maka mpụga ụlọ akwụkwọ maka ndị aga aga ịmara. H. Oke dere iwu 'ọdịnaya mana Han Nom [Chinese] mgbochi osisi dị obere nke na a gaghị ekwukwa okwu (ọnụ ọgụgụ). Banyere asọmpi ịgba egwu, iwu nke mbụ agaghị eweta akwụkwọ ọ bụla. Agbanyeghị, mgbe ụfọdụ, a na-edegharị akwụkwọ na obere akpịrịkpa na mkpụrụ nke jackfruit mkpụrụ (n'oge a ụmụ akwụkwọ na-ejikwa obere mbipụta a na-akpọ phao [na-aghọ aghụghọ ule]).
IHE:
1: LÉON VANDERMEERSCH, Le nouveau monde sinisé, Paris: Seuil, 1985.
Foto - Isi mmalite: Nguyễn Mạnh Hùng na “Kỹ thuật của người An Nam” (Ọkpụkpọ nke pepeple Annamitenke H. Oger na Hanoi (1908 -1909)
BAN TU THU
11 / 2019
GỤỌ ỌZỌ:
' Ndị agha na egbe