Mgbalị ịmụ banyere AKULKỌ ULBULRUL AKULKỌ AK ofKỌ AK ofKURỌ NSOGBU NKE AKW --KWỌ NSỌ.

Hits: 413

AHU NGUYEN MANH

Ga n'ihu…

       N’ime oge asaa ahụ, gịnị ka ha mere n’oge ezumike ha? Ha bipụtara akwụkwọ ọ bụla gbasara omume mmekọahụ?

       Ndị bi na ụwa nyochachara gbasara mmekọahụ. E nwere akwụkwọ dịka Kama Sutra (India), Mmekọahụ na Zen, Dao Ma nkuzi nzuzo, nzuzo dị mkpa nke Ngoc phong (China). Karịsịa, The Nye Nu Book zoro n'ụlọ ngosi ihe mgbe ochie otu puku na China kemgbe Thai Co oge (2,550 BC), Agegba Ọlaedo nke ihe a kpọrọ mmadụ, ndị mmadụ na-ebelata nke ukwuu karịa taa. Otu n'ime ndị eze atọ ahụ n'oge ahụ (Phuc Hy, Karịa Nong, Hoang De) ntị n'okwu a. Ọkpụkpụ Hy hụrụ Bát quái (Akwụkwọ nkọwa asatọ ahụ) ma kuziere ndị mmadụ gbasara alụm di na nwunye.

       Ọ bụ ihe ndabara na mba anyị na ndị ọchịchị nke usoro ndị iche iche echeghị gbasara ibipụta akwụkwọ akụkọ mgbe ochie gbasara mmekọahụ na-atọ ụtọ maka onwe ha. Ọ bụ ezie na enwere ụfọdụ ndị eze ukwu na-agụ agụụ, edeghị ha n'akwụkwọ ọ bụla, belụsọ maka nke Le Long Dinh (986 - 1009), eze ikpeazụ nke Ọchịchị Tien Le. Edere ya na akwụkwọ akụkọ ihe mere eme dịka eze ukwu nwere oke agụụ, onye obi ọjọọ. Ọ bụ ya mere o jiri nwee aha ihere: Le Ngoa Trieu (King Le, onye na-agha ụgha mgbe niile n’ihe ndina eze mgbe ọ na-ekpe ikpe).
N'akụkụ oge udo (ugboro asaa), ma obu Ph.D. akwukwo nke onye nyocha nke Japan kọwara na nkọwa zuru oke esemokwu ike nke kpatara agha nke ime, ma n'ihe ndekọ akụkọ ihe mere eme, anyị nwekwara ike ịchọta ụfọdụ ikpe dịka nke Mac Dang nsị, Tran Thu Mee, ma ọ bụ Ho Kuy Ly.

     Ọ bụ ahụkarị ikpe na mgbe Hau Le usoro ndị eze bidoro, esemokwu nke ike mere ozugbo³. Ndị otu ahụ malitere ịdị iche n'etiti ndị obodo ibe ha, ndị ikwu nke ndị eze, ndị nwere obodo dị iche iche, wdg. Karịrị, enwere esemokwu dị n'etiti ndị nwere ike inye aka maka ịzọ ọkwa nke ocheeze (n'etiti Le Tu Te, ọkpara, ya na Le Nguyen Long, bụ ọkpara nke abụọ) na mkparị n'etiti ha (E boro Le Tu Te na ọ bụ onye ara).

* * *

        N'ime akụkọ ihe mere eme ọhụụ na nke ugbu a, site na ọkara nke abụọ nke narị afọ nke 19 ruo ugbu a, Vietnam agbanweela ụdị elele maka ụdị mmekọrịta ọha na eze kemgbe ndị ọchịchị na-achị obodo ahụ. Ọ bụ ezie na agbanwere ọnọdụ ahụ, a ka na-akuzi ụkpụrụ nke mba ahụ n’ezinụlọ ọbụla site n’obodo mepere emepe ruo n’ime ime obodo. Ejiri ndi okacha mara akwukwo, ede ihe ohuru, mmepe uzo ohuru Western. Usoro nke Aristotle ji dochie akụkụ buru ibu nke ụzọ ọdịnala echiche nke Confucius, nke East. Ndi okacha mara nka agha ma obu ndi agha nwere ngwa agha, uzo ohuru ibu agha, echiche ohuru, wdg.

       Ọtụtụ puku afọ gara aga, Vietnam bụ nnukwu ọgụ megide ndị iro Mongolian na ndị China nwere ngwa agha dị mfe. Ka oge na-aga, enwere uzo ihe abuo abuo nke meghariri Vietnam ka o buru agha nke ogugu agha nke oge a na agha agha ndu site na iji umu anwuru agha: A na-eji ihe ndi agha ibuso ndi agha agha n’abia, ma obu jiri umu ojoo hughari mmeghari ndi agha n’agha agha (ụnwụchị agụụ nọ ogologo oge wee gbadata n'oké ọhịa iji chọpụta isi ụmụ mmadụ site na mmegharị nke ndị agha). Ejiri ụzọ agha Vietnamese na agha agha na ọgụ mgbochi. A na-awụpụ ọbara na anya mmiri nke ndị Vietnam, na-enwe olileanya maka ochichi onye kwuo uche ya, nnwere onwe, nnwere onwe na obi ụtọ. Nke a bụ echiche izugbe nke ndị dị iche iche n'oge a Agha Nzuzo na ụzọ iche echiche nke agbụrụ ọ bụla, obodo ọ bụla, ezinụlọ ọ bụla, onye ọ bụla. Ọ bụ ebe ịchụàjà nke ndị nna ochie chetaara mba anyị ịhụ ibe ha n'anya. Kemgbe ahụ, ndị ọkachamara na ndị ọkachamara na ndị agha nọ na nkwado kachasị na akụkọ ntolite. Nke a bụ oge udo nke 8 nke mba anyị rọrọ banyere ya?

IHE:
1: LÉON VANDERMEERSCH, Le nouveau monde sinisé, Paris: Seuil, 1985
2: Oge ochie ndị agha asaa gụnyere ederede ọgụ asaa si na eze Chu, Han, Duong dị ka ndị a:
* Ọchịchị Chu: 5
1. Oku nke Sun Tzu buru agha
2. Wuzi - Art nke agha site na Qi Qi
3. methodszọ nke Sima site n'aka Sima Rangju
4. Wei Liaozi nke Wei Liao dere
5. Ozizi isii nke nzuzo nke Jiang Ziya kwuru
* Ọchịchị Han: 1: atụmatụ atọ nke Huang Shigong
* Ọchịchị Duong: 1: Ajụjụ na azịza bewteen Tang Taizong na Li Weigong nke Emperror Taizong na Li Jing
3: Le Loi bụ eze ukwu meriri ndị agha Minh, na-akwụsị afọ 20 nke nchịkwa ndị China, guzobe usoro ọchịchị nke Le, nke kachasị ogologo na akụkọ ihe mere eme nke Vietnam.

Sources Ihe onyonyo si: yan.vn, myahola.vn

GỤỌ ỌZỌ:
'  Mgbalị ịmụ banyere AKULKỌ ULBULRUL AKULKỌ AK ofKỌ AK ofKURỌ NSOGBU NKE AKW --KWỌ NSỌ..

'  Mgbalị ịmụ banyere AKULKỌ ULBULRUL AKULKỌ AK ofKỌ AK ofKURỌ NSOGBU NKE AKW --KWỌ NSỌ..

BAN TU THU
11 / 2019