Mgbalị ịmụ banyere AKULKỌ ULBULRUL AKULKỌ AK ofKỌ AK ofKURỌ NSOGBU NKE AKW --KWỌ NSỌ.

Hits: 799

Ga n'ihu…

AHU NGUYEN MANH

       Kedu ihe, dị ka akọwara, bụ akwụkwọ ntuziaka nke atụmatụ agha, ụzọ agha, mbara igwe, ozi gbasara ala, ịgbakọ.

       Na mkpokọta, iji bụrụ onye ndu ndị ama ama, ọ bụghị naanị na-eme “Thap bat ban vo nghe” (Iri na asatọ nke nka agha) mana amụrụkwa akwụkwọ ndị ọzọ dịka Binh thu Mee (Ntuziaka atụmatụ agha), Nke ahụ ziri ezi (Ozizi isii na atụmatụ atọ), Binh phap Ton Tu (Tzọ ndị agha Sun Tzu si eme ihe).

       Akwụkwọ ntuziaka nke ụzọ agha na Vietnam bụ Biko mee nke a (Isi okwu nke usoro agha), nke tumadi mebere “Mgbakọ nke ihe omimi di omimi” site na Tran Hung Dao na nkwado nke Chọọ Khe Hau na akwụkwọ ntuziaka nke Đào Duy Từ site Dao Duy Tu.

       Ana ekwu ya na Binh Dinh, enwere akwụkwọ akpọrọ Tay Son binh phap (Tay Son ụzọ aghụghọ) mana ya efuola.

       Akwụkwọ ntuziaka nkuzi na mmụta mmụta na Vietnam abụghị naanị akwụkwọ nke usoro, ụzọ dị iche iche kamakwa maka “ịhọrọ ụbọchị dị mma, oge dị mma, ịtụle na mbara igwe na ndị ọzọ”.

       Daalụ (Akwụkwọ ntuziaka agha) kwuru ihe gbasara uche mmadụ ise, ihe ndị yiri ka ọ bụ usoro agha eji arụ agha, bụ nke onye ndu ndị agha chọrọ ịmara:
- Ihe mbu bu nkwekorita, nke a na-ahuta dika iwu kachasi elu maka ichi mba na agha agha.
- Ihe nke abuo bu ihe omuma. Banye n'ọgbọ agha ahụ mgbe emechara usoro ahụ.
- Ihe nke ato n’aga n’iru ma obu n’azu. Anabataghị oge. Ilerụ ụka bụ ihe kacha emerụ emerụ n'agha.
- Ihe n’abia bu nka agha n’enweghi ogidi, mgbidi, ma o bu agha.
- Ihe nke ise bụ na onye ndu na-ahụta ndị agha ya dịka aka ya mgbe ndị dike chere na onye isi ha bụ ụbụrụ ha.

       Ndewo (Vietnamese mara ịgba nka) bụ aha ndị ọrụ ọdịnala Vietnamese ji eme ihe Dang Trong (South Vietnam na narị afọ nke 17 ruo 18).

       Ọtụtụ ndị isi na nka agha na South Vietnam (Dang Trong) chere na Ndewo bụ aha siri ike maka ịgba egwu Vietnamese. Aha a sitere na usoro ndi eze Nguyen ndi nwayi na Dang Trong. N’oge ahụ, a zụrụ ịnwa agha ka ịdị njikere maka ịlụ ọgụ Dang Ngoai (North Vietnam na 17th-18th narị afọ).

       Otú ọ dị, Hue na Maka aha ewere Vo ta dika ihe agha, nke eji agha agha Bach Ho mara ya. Ọzọkwa, ụfọdụ ụdị egwu ọhụụ na-eji aha a dịka Bac Viet Vo, Tien ogologo Quyen dao (tupu 1975).

       Tupu 1975, ọtụtụ nna ukwu nke ọgụ agha chere nke ahụ Ndewo Aghọtahiela dị ka Ngwuregwu agha nke Binh Dinh. Ikekwe ọ bụ n'ihi na usoro agha ịgba egwu Binh Dinh ama ọfụma ma bụrụ onye ama ama karịa usoro nka ndị ọzọ. Ya mere, ụdị ọgụ ọgụ niile dịka Ngoc tran ngan dai (Etu esi eme nke a), Roi Ngu mon, Lao Mai, Nke a A kara aka na nka agha Binh Dinh.

       E nwere abụ a na-akpọ “Biko mee nke a"(Usoro nka nke egwu ọdịnala Vietnamese) dị ka ndị a:

Ngwurugwu mara ihe di omimi;
Gịnị ka i kwesịrị ime n'ọgụ?
Olee ka esi tie gị aka, na ka igba?
Mmegide dị ka ajọ ifufe.
Shouldkwesịrị ịma ihe ise ahụ.

Jikwa obi site na igwe na igwe.
"High igba, ngwa ngwa igba, iku - nwetụ ije na mberede jụụ."
Emeela usoro asaa nke ọgụ, ụzọ usoro nchebe atọ?
Ọnọdụ siri ike n'ezie.

Nyịnya ụgbọ ịnyịnya na ebili n'ihu ga-abụ ihe siri ike.
Mee ha mgbe niile ruo afọ atọ.
Na -ezi amụ gbasara, ugboro ugboro.
Emegharịkwala ụzọ anọ ahụ.
I kwesiri icheta okwu ndia Ngan kama ngoc tran.
Usoro ọgụ dị ka igwe ojii na-efefe na mbara igwe.

Footkwụ na-aga n’ihu dị ka kpakpando na-agbapụ.
Gbanwee usoro ịlụ ọgụ gị na mpaghara ọ bụla: dịpụrụ adịpụ ma ọ bụ buru ibu - jiri ya mee ihe maka ọdịmma gị.
Mara ka ị ga-esi duhie mmadụ, mara ka iku ya.
Buru onye agha.
Bụrụ onye dike imeri.

Emela ihe ngosi.
Nwee obi umeala. Jiri nsọpụrụ. Gbalịsie ike maka amamihe.
Pobụ onye iwe mgbe ọ bụla ị na-eche mmegide siri ike ọgụ.
A mụrụ obi ike na usoro ịgba ọfụma na uche anyị.

Mee ikike agha dika ike gi nile.
Ichebe onwe gị, ịgbachitere ndị gị, ịgbachitere udo - ndị ahụ bụ mbọ ebighi ebi.

* * *

       Agụmakwụkwọ dị elu na Vietnam malitere ọtụtụ puku afọ gara aga, nke adịghị anya karịa ọtụtụ mba nwere ọdịbendị ọdịnala na East Asia dị ka Japan ma ọ bụ mpụga mpaghara Asia-Pacific dị ka United States, wdg.

       Ọ ga-abụrịrị na nkwalite ntọala agụmakwụkwọ dị elu na Vietnam sitere na akụ nke ọdịbendị Eastern, nke India na China bụ mba abụọ na-enye aka.

       Yabụ, usoro ọzụzụ maka ndị isi otu na-akpata esemokwu n'oge ahụ ha niile nwere otu usoro ọmụmụ ihe, agbanyeghị onye ha ji mee ihe maka: bachelor, ndị ọkachamara akwụkwọ, ma ọ bụ nna ukwu nke ọgụ. Usoro mmụta bụ ngwakọta nke ihe atọ dị mkpa ọdịnala: Confucianism, Buddha, na Daoism (Taoism). Ejiri ya n'oge ọ bụla, ebe ọ bụla, na usoro ndị eze, na klaasị ọ bụla n'obodo nta (n'ihi na otutu ndi mmadu) ma ọ bụ n'ụlọ ikpe alaeze (maka ndị ikwu nke ndị eze ukwu na Mandarins). Ejiri ihe omume ọdịnala atọ ahụ iji wuo ntọala nke echiche na akparamàgwà mmadụ dabere n'ụkpụrụ Confucian. A na-eji ha zụọ ụgbọ agha ndị obodo na ndị agha ndị agha (Ọgụgụ ...) na echiche Confucian.

       Peoplefọdụ ndị ka nwere obi abụọ banyere omume ime ihe ike n'ụwa a gbagwojuru anya. Agbanyeghị, ugbu a, ọtụtụ ndị nkuzi na-etinye aka na ụzụ dị nro dịka nka akparamagwa, nkà nkwukọrịta, idu ndú, wdg, n'ime mmemme iji zụọ ndị ụlọ ọrụ ọgbara ọhụrụ ọhụụ. Nke a apụtaghị na ọzụzụ a na-ahụ maka ọha mmadụ oge ochie enweghị nkà a. Ma ma ndị agha obodo ma ndị agha nwere ọgụgụ isi nke ndụ ha, na-ejikwa nkà dị iche iche eme ihe dị iche iche.Ọ dị mma, dịkwa mma"(Comingghọ onye nkuzi mgbe ọ kwụsịrị ịbụ mandarins) ma ọ bụ “Kedu ihe ọ bụ, dan van dai"(Mandbụ ndị nwere iwu bụ obere oge ebe ịnọ nkịtị bụ ogologo oge). Enwetara na teknụzụ ahụ, ihe mgbochi obodo na ụnyịnya agha ga-enwerịrị ikike anọ tinye n'ọrụ na agụmakwụkwọ Oriental: Mkpụrụ vaịn, Y, Ly, So (Confucianism, Medicine, Geomancy, ịgụ kpakpando).

       Akwụkwọ ndị bụ isi e ji mee ihe dị ka ntọala iji zụọ anụmanụ ndị agha obodo na ndị agha n'oge ahụ Tu tou, Ngu kinh (Akwụkwọ anọ na klas ise). E wezụga akwụkwọ ndị a, ha ga-amụtakwa ọtụtụ ndị ọzọ. Agbanyeghị na achọrọ mandarin na-arụ ọrụ n'okpuru mmekpa ahụtrung kar bat bat nhi quan"(Isi okwu na-eguzosi ike n'ihe agaghị efe eze abụọ), ha wulitekwara ntọala nke ntọala echiche ndọrọ ndọrọ ọchịchị dị ala dabere na Confucianism, nke e ji mee ihe dị ka iji tụọ ụkpụrụ omume ikpe na ọtụtụ puku afọ akụkọ ihe mere eme. N'akụkụ echiche nkà ihe ọmụma dị ka Kwuo, Nnọọ thuong (Iwu ato dị mkpa na omume ọma ise), Ikechukwu, Tu du (Irubere isi atọ na àgwà anọ), Ndị Confucians mụtakwara ihe Yi Ching maka feng shui na ihe omuma omuma ma obu ịkọwa ihe ịrị elu na ọdịda nke ndi di iche iche na ndu ndi mmadu. Ihe omuma a ga - enyere aka anwansi ndi agha ka ndi mmadu bara uru karia mgbe ha laghachiri na ndi nkịtị. E nwere ndị herbalists dị ka Hai Thuong Lan Ong (aha ọmụmụ Le Huu Trac) na Nguyen Dinh Chieu. Enwere onye nkuzi geomancer dịka Taa Ao onye lekọtara ili, na ulo. E nwere onye nkuzi banyere ịgụ kpakpando na ịgba afa dịka Nguyen Binh Khem onye ama ama dika Nwunye na Frans. Ndi okacha mara ihe di iche na nka ndi ozo di iche site na ndi oka mmuta. Ndị ọkachamara na akwụkwọ nyocha Tu tou, Ngu kinh (Akwụkwọ anọ na klaasị Ise), ịkọ akụkọ na nkà akwụkwọ, wdg, n'ụlọ ikpe alaeze ukwu. Ndi okacha mara ihe banyere nka. Ha kwesiri imuta banyere igba akaja, darts, ọta, mma agha, ube, scimitars, nke aka ya, ihe ndi ozo ma obu ndi ozo dika ndi oru aka abuo, ihe eji egbe, ihe ndi ozo. ike ime, ntụgharị uche, wdg.

       N’ozuzu, ọdịnaya ọzụzụ bụ akụkụ nke Thap bat ban ban nghe (Iri na asatọ nke nka agha).

      Kemgbe puku afọ niile nke akụkọ ntolite, site n'oge ochie ruo n'oge a na ugbu a, enwere naanị ihe dị ka ugboro asaa Vietnam na-enwere onwe ya pụọ ​​na agha mgbe niile (dị ka Ph.D. Akwụkwọ akụkọ onye Vietnam na-eme nchọpụta nke onye nyocha Tran Quoc Vuong zitere). N'ime oge ncheta asaa ahụ, gịnị ka ndị eze Vietnam na mandarins mere? N'ezie, ha zụlitere akụkọ mmalite ndị ahụ, nke a na-akọ na ya n'oge ahụ Ly-Tran oge.

… Gara n'ihu…

GỤỌ ỌZỌ:
'  Mgbalị ịmụ banyere AKULKỌ ULBULRUL AKULKỌ AK ofKỌ AK ofKURỌ NSOGBU NKE AKW --KWỌ NSỌ..

'  Mgbalị ịmụ banyere AKULKỌ ULBULRUL AKULKỌ AK ofKỌ AK ofKURỌ NSOGBU NKE AKW --KWỌ NSỌ..

BAN TU THU
11 / 2019